Werken met reuma: adviezen en aanpassingen

Een reumatische aandoening betekent niet automatisch dat je moet stoppen met werken. Met de juiste aanpassingen, begrip en strategie kunnen veel mensen met reuma een zinvolle en productieve carrière behouden. Maar hoe communiceer je met je werkgever? Welke aanpassingen zijn mogelijk? En wat zijn je rechten? In deze praktische gids vind je alle antwoorden om werk en reuma te combineren.

Waarom werken belangrijk is (en blijft)

Voordelen van blijven werken

Financieel:

• Inkomen en financiële zekerheid
• Pensioenopbouw
• Carrièreontwikkeling
• Minder afhankelijkheid van uitkeringen

Psychologisch:

• Identiteit en eigenwaarde
• Structuur in de dag
• Gevoel van nuttig zijn
• Afleid van pijn en klachten
• Mentale uitdaging

Sociaal:

• Sociale contacten met collega's
• Onderdeel zijn van team
• Netwerk behouden
• Voorkomt isolatie

Fysiek:

• Actief blijven (niet te veel rust)
• Dagelijkse beweging
• Cognitief actief (bij kantoorbaan)

Realiteit: het is niet altijd makkelijk

Uitdagingen:

• Vermoeidheid beperkt werkuren
• Pijn maakt concentratie moeilijk
• Ochtendstijfheid (later beginnen?)
• Onvoorspelbaarheid (goede/slechte dagen)
• Medicatie bijwerkingen (moeheid, misselijkheid)
• Medische afspraken tijdens werktijd
• Angst voor discriminatie of ontslag

Statistieken:

• 40-60% mensen met RA werkt (afhankelijk van ernst)
• 30-40% werkt parttime (versus voltijd)
• Gemiddeld 1-2 jaar na diagnose arbeidsongeschiktheid overwogen
• Met behandeling en aanpassingen: werk vaak mogelijk!

Je rechten als werknemer met reuma

Wet- en regelgeving (Nederland)

Arbeidsomstandighedenwet:

• Werkgever MOET veilige werkomgeving bieden
• Aanpassingen voor werknemers met beperking/ziekte
• Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)
• Bedrijfsarts/arbodienst betrekken

Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz):

• Discriminatie op basis van chronische ziekte VERBODEN
• Bij sollicitatie: mag niet afgewezen worden enkel vanwege reuma
• Bij ontslag: reuma mag geen reden zijn
• Werkgever moet "redelijke aanpassingen" doen

Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA):

• Bij langdurige ziekte (>2 jaar)
• Beoordeelt arbeidsvermogen
• Recht op uitkering bij >35% arbeidsongeschiktheid

Ziektewet:

• Eerste 2 jaar ziekte: werkgever betaalt (minimaal 70%)
• Re-integratieverplicht (poortwachter traject)
• Geen ontslag tijdens ziekte (eerste 2 jaar)

Plicht tot aanpassingen werkgever

Wat zijn "redelijke aanpassingen"?

• Aanpassingen die niet te zwaar belasten voor werkgever
• Kosten-baten afweging
• Klein bedrijf: lagere lat dan groot bedrijf
• Fysieke aanpassingen, tijd, taken

Voorbeelden redelijke aanpassingen:

• Ergonomische stoel/bureau (€500-€1500)
• Aangepaste werkrooster (flexibele tijden)
• Thuiswerken (deels)
• Taken herverdelen (minder fysiek zwaar)
• Extra pauzes
• Parkeerplaats dicht bij ingang

NIET redelijk (meestal):

• Compleet nieuwe baan creëren
• Onevenredig dure aanpassingen (€50.000+ voor kleine werkgever)
• Fundamenteel veranderen van functie

Aanvraagprocedure:

• Gesprek met leidinggevende/HR
• Bedrijfsarts raadplegen
• Schriftelijk verzoek (bewijs)
• Eventueel externe arbeidsdeskundige
• Bij weigering: bezwaar/klacht

Ontslagbescherming

Tijdens ziekte:

• Eerste 2 jaar ziekte: ontslagverbod
• Werkgever MOET re-integratie begeleiden
• Alleen ontslag bij dringende redenen (niet ziekte-gerelateerd)

Na herstel/re-integratie:

• Reuma mag geen ontslagreden zijn
• Functioneren in aangepaste functie: beschermd
• Wel ontslag mogelijk bij bedrijfseconomische redenen (met ontslagvergoeding)

Bij ontslag op staande voet:

• Reuma/ziekte is GEEN dringende reden
• Werkweigering, fraude, diefstal: wel
• Bij onterecht ontslag: juridische stappen

Informatieplicht en privacy

Moet je reuma vertellen?

Bij sollicitatie:

• NIET verplicht spontaan te vertellen
• Werkgever mag niet vragen naar gezondheidstoestand
• Aanstellingskeuring: alleen voor functie relevante vragen
• Leugen over reuma: in principe geen probleem (privacy)

Bij ziekte tijdens dienstverband:

• Melden dat je ziek bent: ja (arboongeschiktheid)
• Diagnose vertellen: NIET verplicht aan werkgever
• Wel aan bedrijfsarts (medische beroepsgeheim)
• Bedrijfsarts informeert werkgever alleen over: functionele beperkingen, niet diagnose

Privacy:

• Medische informatie blijft bij bedrijfsarts
• Werkgever krijgt alleen: kan/kan niet werken, welke aanpassingen nodig
• Collega's: jij beslist wat je deelt

Communiceren met werkgever en collega's

Het gesprek aangaan

Wanneer vertellen?

Voor diagnosis:

• Niet nodig, tenzij acute problemen (veel verzuim, functioneringsproblemen)

Na diagnosis:

• Vroeg vertellen: tijd voor aanpassingen, begrip opbouwen
• Wachten: privacy, carrière niet beïnvloeden
• Gouden middenweg: vertellen wanneer aanpassingen nodig zijn

Voorbereiding gesprek:

• Noteer beperkingen (wat lukt niet meer?)
• Bedenk oplossingen/aanpassingen (niet alleen problemen!)
• Concrete voorbeelden (ik kan niet lang typen → pauzes, spraaksoftware)
• Positief formuleren: ik KAN nog... met aanpassingen

Tijdens gesprek:

• Eerlijk maar niet overdrijven
• Focus op mogelijkheden, niet onmogelijkheden
• Concrete aanpassingen voorstellen
• Bereid om mee te denken
• Geruststellen: met aanpassingen kan ik goed functioneren

Wie bij gesprek:

• Direct leidinggevende (eerste aanspreekpunt)
• HR-adviseur (beleid, mogelijkheden)
• Bedrijfsarts (medisch advies, onafhankelijk)
• Eventueel vertrouwenspersoon/OR-lid

Wat wel en niet te delen

Wel delen:

• Functionele beperkingen (pijn bij typen, moeite met tillen)
• Noodzakelijke aanpassingen (ergonomische stoel, flexibele tijden)
• Medische afspraken (ik moet elke 6 weken naar specialist)
• Goede en slechte dagen (voorspelbaarheid)

Niet delen (tenzij je wil):

• Exacte diagnose (RA, PSA, fibromyalgie → niet nodig voor werkgever)
• Pijnintensiteit dagelijks (te veel details)
• Medicatie namen/bijwerkingen (privacy)
• Prognose (wat als ziekte verergert → niet speculeren)

Met collega's:

• Jouw keuze hoeveel je deelt
• Voordeel delen: begrip, hulp, minder roddels
• Nadeel: mogelijk vooroordelen, overmatig medelijden
• Suggestie: neutraal houden "ik heb reuma, soms beperkingen, met aanpassingen gaat het goed"

Omgaan met reacties

Positief/begripvol:

• Dankbaar zijn
• Concrete hulp vragen (niet alleen "laat maar weten")
• Grenzen aangeven (niet overal hulp bij nodig!)

Sceptisch/onwetend:

• Uitleg geven (kort, helder)
• "Reuma is niet alleen voor ouderen"
• "Het is onzichtbaar maar wel reëel"
• Geduld (onwetendheid is geen boosaardigheid)

Negatief/discriminerend:

• Professioneel blijven
• Documenteren (e-mails bewaren, notities gesprekken)
• Escaleren: HR, vertrouwenspersoon, OR
• Bij ernstige discriminatie: juridische stappen (hulp via vakbond)

Werkplekaanpassingen: wat is mogelijk?

Ergonomische aanpassingen

Bureau en stoel:

• Verstelbaar bureau: hoogte aanpassen (staand werken mogelijk)
• Ergonomische bureaustoel: ondersteuning rug, verstelbare armleuningen (€300-€800)
• Voetensteun: betere houding
• Documenthouder: nek ontlasten

Computer en toetsenbord:

• Ergonomische muis: verticaal, trackball (minder polsbelasting)
• Ergonomisch toetsenbord: gesplitst, lichtere aanslag
• Grotere monitor: minder turen (nek)
• Spraaksoftware: dicteren ipv typen (Dragon)
• Toetsenbordsneltoetsen: minder muisklikken

Verlichting en temperatuur:

• Goede verlichting: minder oogvermoeidheid
• Werkplek bij raam: daglicht
• Verwarmingselement: kou verergert reuma
• Ventilator: bij medicatie met warmte-intolerantie

Fysieke werkplek:

• Parkeerplaats dicht bij ingang: minder lopen
• Lift toegang: geen trappen
• Aangepaste toiletten: indien nodig
• Rustige werkplek: minder prikkels bij fibro

Werktijdenaanpassingen

Flexibele werktijden:

• Latere start: ochtendstijfheid (09:30 ipv 08:00)
• Vroegere start: medicatie-piek (07:00-15:00)
• 4-daagse werkweek: extra hersteldag
• 9-daagse in 2 weken: elke 2 weken vrij

Parttime werken:

• 32, 28, 24 uur per week (ipv 40)
• Verdeeld over 4, 3.5 of 3 dagen
• Langere dagen, minder dagen OF kortere dagen, meer dagen
• Afhankelijk van energie: maandag-donderdag (vrijdag rustig weekend)

Thuiswerken:

• 1-5 dagen per week thuis
• Voordelen: reistijd besparen, eigen tempo, rust
• Nadelen: sociaal isolement, discipline
• Hybride: 2-3 dagen thuis, 2-3 dagen kantoor

Pauzeregeling:

• Meer/langere pauzes: 15 min per 1,5 uur (ipv 3 uur)
• Micropauzes: 2 min per 20 min (rekken, ogen rust)
• Lunchpauze: niet werken door, echt rusten
• Rustplek: stil plekje voor even liggen/ontspannen

Taakanaanpassingen

Taken herverdelen:

• Fysiek licht werk: minder tillen, staan, lopen
• Zwaar werk overdragen: aan collega's (ruil voor andere taken)
• Spreiding: intensieve taken niet achter elkaar
• Variatie: afwisselen zittend/staand/bewegend

Procesaanpassingen:

• Deadlines versoepelen: minder tijdsdruk
• Multitasking vermijden: focus op één taak (bij fibro fog)
• Automatiseren: software voor repetitieve taken
• Delegeren: waar mogelijk

Nieuwe functie/rol:

• Interne overplaatsing: naar fysiek lichtere functie
• Functieaanpassing: zelfde niveau, andere taken
• Omscholing: nieuwe vaardigheden (werkgever betaalt vaak)
• Andere afdeling: betere fit met mogelijkheden

Hulpmiddelen

Kantoor:

• Elektrische nietmachine (ipv handmatig)
• Automatische perforator
• Lichtere telefoon of headset
• Potopener, aangepast keukengerei (pantry)

Productie/fysiek werk:

• Hefhulpmiddelen (vorkheftruck, tillift)
• Gereedschap met grotere handvatten
• Anti-vermoeiheidsmatten (staand werk)
• Exoskelet (ondersteuning tillen)

Zorg/verzorging:

• Verstelbare werkbed/-tafel (hoogte)
• Tillift voor patiënten
• Lichtere/kleinere materialen
• Zitkarretje (ipv veel staan)

Subsidies/vergoedingen:

• Werkgever betaalt meeste aanpassingen
• UWV subsidie no-risk polis: bij arbeidsbeperkten (geen premie-verhoging werkgever)
• Jobcoaching: begeleiding bij re-integratie
• Check UWV website voor regelingen

Energiemanagement op het werk

De spoontheorie (pacing op werk)

Concept:

• Elke dag heb je beperkt aantal "lepels" (energie-eenheden)
• Elke activiteit kost lepels
• Als lepels op = uitgeput
• Gezonde mensen: onbeperkte lepels, bij reuma: beperkt

Toepassing op werk:

• Bereken hoeveel lepels je hebt (bv. 12 per dag)
• Werk kost 8 lepels, douchen 2, huishouden 3 → totaal 13 → moet keuzes maken
• Spreiding: niet alle 8 lepels werk in 2 uur, maar over de dag

Praktisch:

• Prioriteiten: wat MOET vandaag? Rest kan wachten
• Pauzes: lepels bijvullen (korte rust)
• Nee zeggen: extra taken = meer lepels nodig

Pacing strategieën

Planning:

• Zware taken 's ochtends: meeste energie (tenzij ochtendstijfheid)
• Lichte taken middag: administratie, e-mails
• Spreiding: niet 3 vergaderingen achter elkaar
• Buffers: 15 min tussen afspraken

Werk-rust balans:

• 50/10 regel: 50 min werken, 10 min pauze
• Pomodoro: 25 min focus, 5 min pauze
• Luister naar lichaam: pijn/vermoeidheid = pauze nemen
• Preventief pauzeren: niet wachten tot uitputting

Energievreters herkennen:

• Lange vergaderingen (vooral online = vermoeiender)
• Multitasken (kost meer energie dan gefocust)
• Lawaai/drukte (overstimulatie bij fibro)
• Sociale interacties (ook al leuk, kosten energie)

Energiegevers gebruiken:

• Korte wandeling (frisse lucht)
• Ontspanningsoefening (ademhaling, mindfulness)
• Favoriete muziek
• Koffie/thee pauze (niet alleen cafeïne, ook rust)
• Praatje met leuke collega

Omgaan met goede en slechte dagen

Flexibiliteit opbouwen:

• Met leidinggevende afspreken: slechte dag = thuiswerken/later komen
• Uitloop dagen: taken die verschoven kunnen worden
• Buffer in planning: niet elke dag vol plannen

Communicatie:

• "Vandaag slechte dag, werk tempo lager"
• Niet sorry zeggen (het is niet je schuld)
• Alternatief bieden: "niet vandaag, wel morgen"

Aanpassing op dag zelf:

• Niet-urgente taken uitstellen
• Simpelere taken doen (administratie ipv intensief denkwerk)
• Extra pauzes nemen
• Eerder naar huis (aanvullend thuiswerken)

Verschillende werksituaties

Kantoorbaan

Voordelen:

• Meestal zittend (minder fysieke belasting)
• Aanpassingen relatief makkelijk (ergonomie)
• Thuiswerken vaak mogelijk
• Flexibele tijden haalbaar

Uitdagingen:

• Lang zitten (stijfheid)
• Typen/muisgebruik (pols, hand)
• Schermwerk (nek, ogen)
• Concentratie bij fibro fog

Adviezen:

• Afwisselend zitten/staan (sta-bureau)
• Elk uur opstaan en bewegen (2 min)
• Spraaksoftware overwegen
• Regelmatige oogpauzes (20/20/20 regel: elke 20 min, 20 sec naar iets op 20 voet afstand kijken)

Fysiek werk (productie, zorg, horeca)

Uitdagingen:

• Tillen, bukken, staan (zwaar voor gewrichten)
• Lang op de been (vermoeidheid)
• Herhaaldehandwerk (RSI, gewrichtsbelasting)
• Vaak minder flexibiliteit in tijden

Aanpassingen:

• Tillift, hefhulpmiddelen
• Anti-vermoeiheidsmatten
• Taakroulatie (afwisseling)
• Aanpassingen werktempo
• Zitwerk waar mogelijk

Overwegen:

• Omscholing naar lichter werk binnen bedrijf
• Kansrijke sectoren: klantenservice, administratie, coördinatie

Zelfstandige/ZZP

Voordelen:

• Volledige flexibiliteit (tijden, tempo, klanten)
• Eigen baas (geen werkgever om aan te vragen)
• Thuis werken (of andere locatie)
• Werk aanpassen aan energie

Nadelen:

• Geen ziekteverzuim betaling (inkomen stopt bij ziekte)
• Geen werkgever die aanpassingen betaalt
• Druk om door te werken (financieel)
• Arbeidsongeschiktheidsverzekering duur of onmogelijk

Adviezen:

• AOV (arbeidsongeschiktheidsverzekering) afsluiten vóór diagnose
• Buffer opbouwen (3-6 maanden inkomen)
• Klanten spreiden (niet alles op één paard)
• Automatiseren waar mogelijk
• Grenzen stellen (niet altijd beschikbaar)

Leidinggevende functie

Extra uitdagingen:

• Verantwoordelijkheid (stress)
• Lange dagen/vergaderingen
• Altijd beschikbaar (cultuur)
• Voorbeeldfunctie (zwakte tonen?)

Mogelijk maken:

• Duidelijke communicatie met team (transparant over beperkingen)
• Delegeren (echt loslaten)
• Vertrouwen in team (autonomie geven)
• Grenzen stellen (niet 24/7 bereikbaar)
• Rolemodelling: work-life balance belangrijk voor iedereen

Ziekte en re-integratie

Eerste ziektejaar

Poortwachter traject:

• Binnen 6 weken: plan van aanpak (werkgever + werknemer + bedrijfsarts)
• Doel: re-integratie in eigen of aangepaste functie
• Werkgever betaalt loon (minimaal 70%, vaak meer via CAO)
• Wekelijks/2-wekelijks contact met leidinggevende

Gefaseerde re-integratie:

• Start klein: 2-4 uur per dag, 2-3 dagen per week
• Geleidelijk opbouwen (10% per week max)
• Luister naar lichaam: niet te snel
• Terugval? Tempo aanpassen

Werkhervatting:

• Eigen functie met aanpassingen (eerste keuze)
• Aangepaste functie binnen bedrijf (tweede keuze)
• Andere werkgever (laatste optie, via re-integratiebedrijf)

Tweede ziektejaar

Intensivering:

• Probleemanalyse (waarom lukt re-integratie niet?)
• Externe deskundige (arbeidsdeskundige, revalidatiearts)
• Concrete actieplannen
• Desondanks: loonbetaling blijft

Einde 2e jaar:

• WIA-keuring (UWV beoordeelt arbeidsvermogen)
• Kan je nog werken? Hoeveel verdienen?
• Uitslag: wel/geen WIA-uitkering

WIA-uitkering

Soorten:

WGA (Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten):

• 35-80% arbeidsongeschikt
• Werken in aangepaste functie + aanvulling inkomen
• Loonaanvulling of inkomensaanvulling

IVA (Inkomen Volledig Arbeidsongeschikten):

• 80% duurzaam arbeidsongeschikt

• Volledige uitkering (75% laatst verdiende salaris, max dagloon)
• Geen re-integratieverplicht

Herkeuring:

• WGA: regelmatige herkeuring (kan verbetering zijn?)
• IVA: alleen bij duurzaamheid twijfel
• Bij verbetering: uitkering aangepast/stopgezet

Blijven werken naast WIA:

• Vaak mogelijk en wenselijk
• Extra verdienen bovenop uitkering (afhankelijk van constructie)
• Houdt je actief en sociaal

Praktische tips voor dagelijks

Ochtend routine

Bij ochtendstijfheid:

• 30-60 min eerder opstaan (tijd voor stijfheid)
• Warme douche (spieren ontspannen)
• Lichte oefeningen in bed (bewegen gewrichten)
• Medicatie nemen met ontbijt (piekwerking tijdens werk)

Reis naar werk:

• Flexibel reizen (spits vermijden = minder stress, zitplaats)
• Eigen auto: extra pauzes, ergonomische zitting
• OV: zitplaats (gehandicaptenplek mag bij chronische ziekte)
• Fiets/lopen: goed voor gewrichten (niet té ver)

Tijdens werkdag

Werkplek inrichten:

• Alles binnen handbereik (niet overal naar reiken)
• Regelmatig gebruikte spullen dichtbij
• Hydratatie: waterfles op bureau (2L/dag drinken)
• Snacks: energie op peil (noten, fruit)

Beweging inbouwen:

• Elk uur 2 minuten bewegen
• Naar printer/toilet lopen (niet alles laten brengen)
• Staand telefoneren
• Lunchuandeling (10-15 min)

Medicatie/behandeling:

• Injectie biologicals thuis vóór werk (of 's avonds)
• Pijnstillers bij je (reserves)
• Fysiotherapie in lunchpauze/na werk plannen
• Artsenafspraken bundelen (niet elke week vrij vragen)

Sociale situaties

Lunch/borrel:

• Deelnemen (sociaal belangrijk)
• Grenzen: niet te lang blijven (energie)
• Nee zeggen: elke vrijdagmiddagborrel hoeft niet

Teamuitjes:

• Communiceer beperkingen (bv. niet hele dag wandelen)
• Suggereer alternatieven (museum ipv klimpark)
• Deel deelnemen: ochtend wel, middag rust

Verjaardagen/festiviteiten:

• Kort langskomen (15-30 min)
• Zittend (niet hele tijd staan)
• Vroeg weg (energie voor rest van dag)

Veelgestelde vragen

Moet ik bij sollicitatie vertellen dat ik reuma heb? Nee, niet verplicht. Privacy beschermd. Alleen als functie specifieke eisen heeft die je niet kunt (bv. zwaar tillen) en je dat niet kunt, is eerlijkheid aan te raden.

Kan ik ontslagen worden vanwege reuma? Nee, tijdens eerste 2 jaar ziekte is ontslag verboden. Daarna mag reuma geen reden zijn. Alleen bij bedrijfseconomische redenen of disfunctioneren (niet ziekte-gerelateerd).

Hoeveel uur per week moet ik minimaal werken voor behoud contract? Geen minimum. Ook 8 uur per week is een contract. Wel: minder dan 20 uur = vaak geen pensioenopbouw en minder rechten.

Betaalt werkgever alle aanpassingen? Meestal wel, als redelijk. UWV subsidies mogelijk voor extra kosten. Kleine aanpassingen (<€500) altijd voor werkgever, grotere in overleg.

Wat als mijn werkgever weigert aanpassingen te doen? Eerst gesprek (misbruik of onwetendheid?). Dan bedrijfsarts, HR. Bij blijvende weigering: Inspectie SZW (overheid), vakbond, juridische stappen.

Kan ik vervroegd met pensioen met reuma? Vervroegd pensioen is afgeschaft (AOW nu 67 jaar). WIA bij arbeidsongeschiktheid. Anders: gedeeltelijk stoppen (parttime) of opgebouwd pensioen eerder inzetten.

Hoe vertel ik collega's over reuma zonder zwak over te komen? Focus op feiten en oplossingen: "Ik heb reuma, met aanpassingen functioneer ik prima. Soms beperkingen, maar ik geef aan wat ik nodig heb."

Wat als ik door reuma niet meer in mijn vakgebied kan werken? Omscholing mogelijk (vaak via re-integratietraject, werkgever betaalt). UWV heeft scholingsbudget. Nieuwe carrière in ander vakgebied is haalbaar.

Conclusie

Werken met reuma is een uitdaging, maar zeker niet onmogelijk. Met de juiste aanpassingen, open communicatie en goed energiemanagement kunnen veel mensen met reumatische aandoeningen een waardevolle bijdrage leveren aan het arbeidsproces en tegelijkertijd hun ziekte managen.

Belangrijkste punten:

1. Blijven werken is belangrijk: financieel, psychologisch, sociaal
2. Je hebt rechten: discriminatie verboden, werkgever moet redelijke aanpassingen doen
3. Communicatie is key: eerlijk maar positief, focus op mogelijkheden
4. Aanpassingen zijn mogelijk: ergonomie, tijden, taken, thuiswerken
5. Energiemanagement: pacing, prioriteren, grenzen stellen
6. Re-integratie: gefaseerd, met begeleiding, geduld
7. Hulp beschikbaar: bedrijfsarts, HR, vakbond, arbeidsdeskundige

Laatste advies: Wees niet bang om hulp te vragen en aanpassingen te vragen. Het is geen zwakte, maar een slimme strategie om productief te blijven. Werk moet passen bij jouw mogelijkheden – niet andersom. Met de juiste balans kun je een zinvolle carrière hebben én je gezondheid behouden!

Disclaimer: Dit artikel geeft algemene informatie over werken met reuma in Nederland. Individuele situaties verschillen. Raadpleeg bij specifieke vragen een bedrijfsarts, arbeidsdeskundige of juridisch adviseur. Voor België gelden andere regelingen.